Zeevaartsector een internationale, duurzame, maritieme toppositie

Nederland heeft de ambitie dat zijn zeevaartsector een ‘internationale, duurzame, maritieme toppositie’ heeft. Tegelijkertijd komen er internationaal enkele trends op de zeevaart af, die de sector beïnvloeden. Dit zijn trends op economisch, geopolitiek en technologisch terrein. Ook ondervindt Nederland internationale concurrentie van landen die actief beleid voeren om reders en schepen aan hun land te binden.

In zijn nieuwste publicatie ‘Trends en de Nederlandse zeevaart’ gaat het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) in op de trends die op de (internationale) zeevaart afkomen. Ook worden de effecten beschreven van deze trends op de internationale en Nederlandse zeevaart. Tot slot worden er enkele voorbeelden van buitenlands zeevaartbeleid onder de loep genomen: hoe gaan Canada, Denemarken, Duitsland, Japan, Noorwegen, Singapore en het Verenigd Koninkrijk om met de genoemde trends? En waar liggen voor Nederland de kansen?

Dit rapport is gebaseerd op gegevens uit de periode tot en met 2019. Het is gemaakt in de verwachting dat de trends die er gesignaleerd werden, blijven voortduren. Door de pandemie met COVID-19 is dit plotseling onzeker geworden. De wereldeconomie, waar de internationale handel en de vraag naar zeevaart zeer gevoelig voor zijn, zal vrijwel zeker geraakt worden. De energietransitie en de digitaliseringstrend zijn eveneens sterk verbonden met de economische situatie. Ook geopolitieke machtsverschuivingen, met effect op de zeevaart, zijn niet uit te sluiten. Op dit ogenblik zijn nog geen feiten bekend over het blijvende effect van de COVID-19 pandemie, en geven de hier beschreven trends het beste zicht op wat er op de verwachte langetermijnontwikkelingen kan worden gegeven.

Een overzichtsstudie met vijf megatrends
In de studie analyseren we vijf megatrends die van invloed zijn op de internationale zeevaart. Dit zijn:
• Digitalisering
• Energietransitie
• Extreme weersituaties/klimaatverandering
• Efficiënter en anders werken
• Veranderende politieke en economische orde.

De studie geeft een overzicht van de effecten die de vijf megatrends naar verwachting al hebben en nog zullen hebben op vier aspecten van de zeevaart: 1) schip, 2) bemanning, 3) routes van lading of passagiers en activiteiten op zee en 4) zeevaartactiviteiten aan wal.
Daarnaast zijn we nagegaan welke kansen en bedreigingen uit de trends voortkomen, uitgaande van het beleidsdoel voor de Nederlandse zeevaart: het creëren van toegevoegde waarde en werkgelegenheid voor de Nederlandse economie, met aandacht voor veiligheid, duurzaamheid en een hoge registerkwaliteit.
 
Twee trends kort toegelicht: digitalisering en veranderende politieke en economische orde
 
Digitalisering biedt kansen
De megatrend digitalisering maakt efficiënter en veiliger werken aan boord mogelijk. Door bijvoorbeeld gebruik te maken van het Internet-of-Things, waarbij onderling verbonden apparaten gegevens uitwisselen, kan onderhoud gerichter en goedkoper plaatsvinden. Daarnaast kan digitalisering het bestaand en toekomstig tekort aan varend personeel gedeeltelijk helpen oplossen, door automatisering van taken die voorheen door mensen werden gedaan. Ook worden activiteiten aan wal minder locatieafhankelijk en gaan rederijen makkelijker op zoek naar nieuwe locaties om ze uit te voeren. Goede vestigingsplaatsfactoren blijven daarom van groot belang.
 
Zeevaart vaak volgend op geopolitieke gebeurtenissen en wereldeconomie
De megatrend ‘veranderende politieke en economische orde’ heeft vooral effect op ladingroutes. Zo is de economische ontwikkeling van Azië van invloed op de omvang en samenstelling van de maritieme handel/goederenstromen in oost-westrichting. Protectionisme kan een bedreiging zijn en leiden tot kleinere handelsstromen. Ook het bruto nationaal product en de bevolkingsomvang bepalen in belangrijke mate de internationale handel en daarmee de vraag naar goederenvervoer per schip. De zeevaart is bij geopolitieke gebeurtenissen en bij veranderingen in de wereldeconomie vaak ‘volgend’.
 
Leren van maritieme referentielanden
Het KiM bestudeerde het nationaal zeevaartbeleid van Canada, Denemarken, Duitsland, Japan, Noorwegen, Singapore en het Verenigd Koninkrijk om hieruit kansen voor Nederland af te leiden. De vier Europese landen hebben de meeste raakvlakken met Nederland. In deze landen is het zeevaartbeleid net als in Nederland onderdeel van breed beleid voor het gehele maritieme cluster. In het zeevaartbeleid van de referentielanden valt een aantal punten op, met name de centralisatie van beleid en uitvoering binnen één maritieme autoriteit in Denemarken en de wijze waarop Denemarken en het Verenigd Koninkrijk de economische en ecologische waarde van zeevaartactiviteiten aan wal en activiteiten op zee in evenwicht brengen.